สมเด็จพระเจ้ากรุงมิลินท์ปิ่นประชากร ทรงฟังก็โสมนัสตรัสว่า กลฺโลสิ สธุสะพระผู้
เป็นเจ้าวิสัชนานี้สมควร
สัญญาลักขณปัญหา คำรบ 10 จบเท่านี้

เจตนาลักขณปัญหา ที่ 11

ราชา สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดีมีพระราชโองการตรัสถามว่า ภนฺเต นาคเสน
ข้าแต่พระนาคเสนผู้ปรีชา เจตนามีลักษณะประการใด
พระนาคเสนจึงวิสัชนาแก้ไขว่า มหาราช ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร
ผู้ประเสริฐ เจตนาเมื่อจะบังเกิดนั้น เจตยิตลกฺขณา มีลักษณะยังตนและผู้อื่นให้ตรึกตรองซึ่ง
อารมณ์ อภิสงฺขารสหณลกฺขณา มีลักษณะประกอบตกแต่งด้วยตนเอง ขอถวายพระพร
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นประชากรตรัสว่า นิมนต์พระผู้เป็นเจ้ากระทำอุปมาให้แจ้งก่อน
พระนาคเสนถวายพระพรอุปมาว่า มหาราช ดูรานะบพิตรพระราชสมภาร เปรียบ
ปานดุจชายผู้หนึ่งตกแต่งยาพิษกินเองแล้วให้ผู้อื่นบริโภคอีก อีกประการหนึ่ง ได้แก่บุคคลผู้
หนึ่งกระทำด้วยเจตนาของตนแล้ว ยังผู้อื่นให้ตรึกตรองกระทำการอกุศลด้วย ส่วนตนที่
ตรึกตรองกระทำเองก็ไปบังเกิดในทุคติจตุราบาย ฝ่ายคนทั้งหลายที่ตรึกตรองกระทำอกุศลตาม
ก็ไปทนทุกข์ในทุคติจตุราบายด้วยกัน นี่ว่าฝ่ายข้างอกุศล ทีนี้จะว่าโดยฝ่ายข้างกุศล ได้แก่บุรุษ
ผู้หนึ่งตกแต่งประกอบสัปปินวนีตะน้ำผึ้งน้ำอ้อยบริโภคเข้าไปเองก็อร่อย ยังคนอื่นให้บริโภค
ด้วยก็อร่อยฉันใด อุปไมยดังบุรุษผู้หนึ่งตรึกตรองกระทำซึ่งกุศลด้วยตนเอง ยังไม่หนำซ้ำ
ยังบุคคลผู้อื่นให้ตรึกตรองกระทำการกุศลด้วย ส่วนตนเองก็ไปสู่สุคติสวรรค์ ผู้อื่นซึ่งกระทำ
ตามนั้นก็ไปสวรรค์ด้วยกันฉันใด เจตนามีลักษณะตรึกเองแล้วให้ผู้อื่นตรึกด้วย และมีลักษณะ
แต่งตนเอง ดุจเปรียบมานี้ ขอถวายพระพร
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นประชากร ได้ทรงฟังก็โสมนัสตรัสว่า กลฺโลสิ สธุสะพระ
ผู้เป็นเจ้าวิสัชนานี้สมควร
เจตนาลักขณปัญหา คำรบ 11 จบเท่านี้

วิญญาณลักขณปัญหา ที่ 12

สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดี มีพระราชโองการตรัสว่า ภนฺเต นาคเสน
ข้าแต่พระนาคเสนผู้ประเสริฐด้วยญาณปรีชา อันว่าลักษณะแห่งวิญญาณเป็นประการใด
พระนาคเสนจึงวิสัชนาแก้ไขว่า มหาราช ขอถวายพระพรบพิตรพระราสมภารผู้
ประเสริฐ วิญญาณเมื่อจะบังเกิดนั้น วิชานนลฺกขณํ มีลักษณะว่ารู้
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดี มีพระราชโองการตรัสว่า นิมนต์พระผู้เป็นเจ้า
กระทำอุปมาให้แจ้งก่อน
พระนาคเสนถวายพระพรอุปมาว่า มหาราช ดูกรบพิตรพระราชสมภาร เปรียบปาน
ประดุจบุรุษไปยืนอยู่ที่หนทางสี่แพร่งอันใหญ่ บุรุษสตรีจะมาแต่ทิศเหนือใต้ ตะวันตกตะวันออก
ประการใดก็เห็นสิ้นรู้สิ้น ยถา มีครุวนาฉันใด วิญญาณนี้มีอุปไมยดังนั้น จักขุจะเห็นรูป
วิญญาณ ก็รู้ โสตะจะฟังเสียง วิญญาณก็รู้ ฆานะจะดมกลิ่น วิญญาณก็รู้ ชิวหาจะชิมรส
ิวิญญาณก็รู้ กายจะถูกต้องโผฏฐัพพะสิ่งอันควรจะถูกต้องด้วยกาย วิญญาณก็รู้ มโนน้ำใจจะ
คิดธรรมอันสุขุมบัญญัติในใจ วิญญาณก็รู้ บพิตรพึงทราบพระทัยเถิดว่า วิญญาณเมื่อบังเกิดมี
ลักษณะรู้
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดี ได้ทรงฟังก็มีพระทัยโสมนัสปรีดา มีพระรางโองการ
ตรัสว่า กลฺโลสิ สธุสะผู้เป็นเจ้าวิสัชนามานี้สมควรนักหนา ในกาลบัดนี้
วิญญาณลักขณปัญหา คำรบ 12 จบเท่านี้

วิตักกลักขณปัญหา ที่ 13

สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดีมีพระราชโองการตรัสว่า ภนฺเต นาคเสน
ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้าพระนาคเสนผู้ประเสริฐ วิตกฺโก อันว่าวิตกเมื่อบังเกิด กึ ลกฺขโณ มีลักษณะ
เป็นประการใด
พระนาคเสนจึงวิสัชนาว่า มหาราช ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภารผู้ประเสริฐ
วิตกเมื่อจะบังเกิดนั้น อปฺปนลกฺขโณ มีลักขณะสืบต่อในอารมณ์